نامه جناب آقای سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به همتایان خود پیرامون اقدامات خصمانه سه کشور اروپایی و ایالات متحده آمریکا و ساز
نامه جناب آقای سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به همتایان خود پیرامون اقدامات خصمانه سه کشور اروپایی و ایالات متحده آمریکا و سازوکار غیرقانونی موسوم به پس‌گشت
بسم الله الرحمن الرحیم
عالیجناب،
بدینوسیله توجه جنابعالی را به موضوعی بسیار فوری و مهم برای اعتبار نظم حقوقی بین‌المللی و اقتدار سازمان ملل متحد جلب می‌نماید. ادعاهای اخیر ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان مبنی بر اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت ملل متحد که پیش‌تر بر اساس قطعنامه 2231 (2015) خاتمه یافته‌اند، از طریق سازوکار موسوم به پس‌گشت «احیا» شده‌اند، کاملاً بی‌پایه، غیرقانونی و باطل می‌باشند.
این ادعاها باید به‌طور کامل مردود شناخته شوند؛ چراکه هم با متن و هم با روح قطعنامه 2231 در تعارض‌اند، یکپارچگی شورای امنیت را تضعیف می‌کنند و تهدیدی جدی برای اعتبار دیپلماسی چندجانبه به‌شمار می‌آیند.
قطعنامه 2231 (2015) که به اتفاق آراء توسط شورای امنیت تصویب شد، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را تأیید کرد، چارچوبی با دقت متوازن ایجاد نمود و به‌ویژه:
- قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت درباره برنامه هسته‌ای ایران، از جمله تمامی تدابیر تحریمی مندرج در آن‌ها، را به‌عنوان بخشی از سازش مورد توافق خاتمه داد؛
- چارچوبی روشن و زمان‌بندی‌شده فراهم ساخت که بر اساس آن تمامی محدودیت‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای در تاریخ 18 اکتبر 2025 به‌طور دائم منقضی خواهند شد؛
- به هیچ کشوری اختیار یکجانبه برای تغییر، تفسیر مجدد یا تمدید مفاد قطعنامه اعطا ننمود.
این قطعنامه محصول مذاکرات طولانی و دشواری بود که در آن تعهدات متقابل و تضمین‌های دوطرفه بنیان توافق را تشکیل می‌داد. هرگونه تلاش برای تفسیر مجدد یا دستکاری مفاد آن به‌صورت پسینی و عطف به ماسبق، مغایر با ماهیت الزام‌آور تصمیمات شورای امنیت وفق ماده 25 منشور ملل متحد است.
سازوکار موسوم به پس‌گشت که از سوی کشورهای صدرالاشاره مورد استناد قرار گرفته، کان‌لم‌یکن و باطل است. به‌طور مشخص:
- ایالات متحده آمریکا با خروج یکجانبه از برجام در ماه مه 2018 و در نتیجه توقف مشارکت در تمامی فرآیندهای مرتبط، و همچنین با انجام حملات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران تحت پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و نیز سه کشور اروپایی با عدم اجرای اساسی تعهدات خود، مطلقاً فاقد هرگونه صلاحیت برای استناد به قطعنامه 2231 به هر نحو می‌باشند. لذا، هرگونه ادعایی که بر این مبنا مطرح گردد، متناقض و عاری از هرگونه بنیاد حقوقی است؛
- صدور ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به پس‌گشت از سوی بریتانیا، فرانسه و آلمان در 28 اوت 2025 الزامات مندرج در بند عملیاتی 11 قطعنامه 2231 را برآورده نمی‌سازد. روسیه، چین، ایران و سایر کشورها این موضع را به‌طور آشکار، از جمله از طریق مکاتبات رسمی‌با دبیرکل و شورای امنیت، اعلام نموده‌اند؛
- پیش‌نویس قطعنامه ارائه‌شده به شورای امنیت در تاریخ 19 سپتامبر 2025 از سوی رئیس شورا آشکارا با قطعنامه 2231 مغایرت داشت و در نتیجه، نتیجه بررسی آن نمی‌تواند منجر به احیای تحریم‌ها گردد و نخواهد گردید.
بر این اساس، هیچ اقدام حقوقی معتبری که بتواند به احیای قطعنامه‌های خاتمه‌یافته منجر شود، صورت نپذیرفته است. ادعای خلاف این امر تلاشی است برای گمراه‌سازی جامعه بین‌المللی و تحمیل دستورکارهای یکجانبه سیاسی در پوشش اقتدار سازمان ملل متحد. تلاش‌های سه کشور اروپایی و ایالات متحده برای احیای قطعنامه‌های خاتمه‌یافته در واقع بازنویسی یکجانبه حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. چنین اقداماتی:
- مفاد صریح قطعنامه 2231 را نقض نموده و اعتماد به الزام‌آور بودن تصمیمات شورای امنیت را سست می‌سازد؛
- اقتدار شورا را با ایجاد این تصور نادرست که تصمیمات آن می‌تواند توسط اقلیتی از دولت‌ها و خارج از رویه‌های مقرر نادیده گرفته شود، تضعیف می‌کند؛
- تمامیت رژیم جهانی منع اشاعه هسته‌ای را از طریق به‌کارگیری آن به‌عنوان ابزاری برای اجبار سیاسی علیه یک دولت عضو مستقل خدشه‌دار می‌سازد.
افزون بر این، هرگونه تلاش برای تحت فشار قرار دادن دبیرخانه سازمان ملل به منظور اتخاذ اقداماتی که خارج از حدود اختیارات آن طبق منشور، به‌ویژه ماده 100 است، بی‌طرفی و استقلال دبیرخانه را تهدید می‌نماید.
جمهوری اسلامی ایران قاطعانه احیای ادعایی قطعنامه‌های خاتمه‌یافته را مردود می‌داند. نه ایران و نه هیچ دولت عضو دیگر سازمان ملل متحد هیچ‌گونه الزام حقوقی به تبعیت از چنین ادعاهای غیرقانونی ندارند. برعکس، شناسایی یا اجرای این تدابیر خود نقض حقوق بین‌الملل محسوب خواهد شد.
ایران بار دیگر تأکید می‌کند که تمامی محدودیت‌های مندرج در قطعنامه 2231 در تاریخ 18 اکتبر 2025 به طور دائم منقضی خواهند شد. هرگونه تلاش برای تمدید یا احیای آن‌ها پس از این تاریخ فاقد هرگونه مبنای حقوقی بوده و از سوی جمهوری اسلامی ایران و هر کشور صلح‌دوست دیگری به رسمیت شناخته نخواهد شد.
ایران همواره آمادگی خود را برای دیپلماسی و تعامل سازنده نشان داده است. با این حال، تجربه عینی سال‌های گذشته آشکار می‌سازد که برخی کشورها تقابل و اجبار را بر گفت‌وگو و مصالحه ترجیح داده‌اند. ایران در عین حال که همچنان از مذاکرات صادقانه و در موقعیت برابر استقبال خواهد نمود، به دفاع قاطع از حقوق حاکمیتی و منافع مشروع خود ادامه خواهد داد.
با عنایت به مراتب فوق، از جنابعالی و دولت متبوع‌تان مصرّانه درخواست می‌نمایم تا:
- هرگونه ادعا مبنی بر احیای قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت ذیل قطعنامه 2231 را قاطعانه مردود بشمارید؛
- از درج چنین تدابیر غیرقانونی در قوانین داخلی، رویه‌های اداری یا سیاست خارجی خود اجتناب ورزید؛
- تمامی دولت‌ها را به پاسداشت چندجانبه‌گرایی و ایستادگی در برابر تلاش‌ها برای سوءاستفاده از نهادهای بین‌المللی در راستای مقاصد محدود سیاسی، تشویق نمایید.
عالیجناب،
برهه کنونی آزمونی سرنوشت‌ساز برای اعتبار حقوق بین‌الملل است. چنانچه ادعاهای غیرقانونی معدودی از کشورها مجال غلبه یابند، اقتدار شورای امنیت، تمامیت سازمان ملل متحد، و اصل بنیادین وفای به عهد به شدت مخدوش خواهد شد.
به رهبری مسئولانه و موضع اصولی جنابعالی اعتماد دارم تا اطمینان حاصل گردد که چنین رویه خطرناکی مجال ریشه دواندن نیابد.
احترامات فائقه را تجدید می‌نماید.
سید عباس عراقچی
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران